ภาษาบาลีสำหรับผู้เริ่มต้น/บทที่ 4
คำศัพท์
แก้ไขบทที่ 4 ศัพท์ใหม่แบ่งเป็นคำนาม 16 คำและคำกริยา 10 คำ
คำศัพท์ | ความหมาย | ||
---|---|---|---|
อักษรไทย | อักษรละติน | ||
คำนาม (เพศชาย ลงท้ายด้วยเสียง อะ) | |||
อมจฺจ | amacca | อำมาตย์ | |
อุปาสก | upāsaka | อุบาสก | |
ทารก | dāraka | เด็ก, ทารก | |
ธีวร | dhīvara | ชาวประมง | |
ปญฺห | pañha | คำถาม, ปัญหา | |
ปาสาท | pāsāda | วัง, ปราสาท | |
ปิฏก | piṭaka | ตะกร้า | |
มจฺฉ | maccha | ปลา, มัจฉา | |
รชก | rajaka | คนซักผ้า | |
สปฺป | sappa | งู | |
สาฏก | sāṭaka | เสื้อผ้า | |
สุก, สุว | suka, suva | นกแก้ว | |
สูกร, วราห | sūkara, varāha | หมู, สุกร | |
โสปาน | sopāna | บันได | |
คำกริยา (ผันตามกาลปัจจุบัน บุรุษที่สาม เอกพจน์) | |||
อิจฺฉติ | icchati | ปรารถนา, ต้องการ | |
โอตรติ | otarati | ลง | |
ขาทติ | khādati | กิน | |
ฑสติ | ḍasati | กัด | |
โธวติ | dhovati | ซัก, ล้าง | |
นิกฺขมติ | nikkhamati | ออก, ออกเดินทาง | |
ปกฺโกสติ | pakkosati | เรียก | |
ปตติ | patati | ตก | |
ปุจฺฉติ | pucchati | ถาม, ปุจฉา | |
หนติ | hanati | ฆ่า |
การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ ที่ทำหน้าที่เป็นที่มา
แก้ไขคำนามที่ทำหน้าที่เป็นที่มาของกริยาหรือที่ที่จากมาหรือจากไปของประโยค เรียกว่า อปาทานการก (ablative case) ในภาษาบาลีเรียกว่า ปัญจมี หรือการผันคำนามลำดับที่ห้า ประโยค ฉันขอขนมจากแม่ คำว่าแม่ทำหน้าที่เป็นที่มาของกริยา โดยใช้คำบุพบท "จาก" เป็นตัวบ่งชี้ที่มาของกริยา
การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ (-a) ทำหน้าที่เป็นที่มาของกริยา เมื่อแปลจะมีความหมายว่า "จาก...", "แต่...", "กว่า..." มีหลักการผันดังนี้
- รูปเอกพจน์ในการกนี้ให้เติม –า หรือ –มฺหา หรือ –สฺมา (-ā, -mhā, -smā) ท้ายต้นเค้าคำนาม ที่มีการผันได้หลายแบบ ก็เพื่อให้สามารถลงสัมผัสในคำประพันธ์ได้ นอกจากนี้ยังมีข้อสังเกตว่า รูปผัน –า เหมือนกับการผันคำนามรูปผู้ทำ พหูพจน์ (บทที่ 1) ผู้อ่านจะสามารถแยกแยะได้โดยใช้ลำดับคำในภาษาบาลี
ต้นเค้าคำนาม + รูปผัน | ที่มา เอกพจน์ | ||
---|---|---|---|
นร + -า/-มฺหา/-สฺมา (nara + -ā/-mhā/-smā) |
→ | นรา, นรมฺหา, นรสฺมา (narā, naramhā, narasmā) |
จากคน, จากผู้ชาย |
กสฺสก + -า/-มฺหา/-สฺมา (kassaka + -ā/-mhā/-smā) |
→ | กสฺสกา, กสฺสกมฺหา, กสฺสกสฺมา (kassakā, kassakamhā, kassakasmā) |
จากชาวนา |
คาม + -า/-มฺหา/-สฺมา (gāma + -ā/-mhā/-smā) |
→ | คามา, คามมฺหา, คามสฺมา (gāmā, gāmamhā , gāmasmā) |
จากหมู่บ้าน |
- รูปพหูพจน์ในการกนี้ให้เติม เ–หิ หรือ เ–ภิ (-ehi, -ebhi) ท้ายต้นเค้าคำนาม รูป "เ–ภิ" เป็นรูปผันโบราณที่ยังพบได้บ้าง สังเกตว่ารูปผันทั้งสองรูปยังเหมือนกับการผันคำนามรูปเครื่องทำ พหูพจน์ (บทที่ 3)
ต้นเค้าคำนาม + รูปผัน | ที่มา พหูพจน์ | ||
---|---|---|---|
นร + เ-หิ/เ-ภิ (nara + -ehi/-ebhi) |
→ | นเรหิ, นเรภิ (narehi, narebhi) |
จากคนทั้งหลาย, จากผู้ชายทั้งหลาย |
กสฺสก + เ-หิ/เ-ภิ (kassaka + -ehi/-ebhi) |
→ | กสฺสเกหิ, กสฺสเกภิ (kassakehi, kassakebhi) |
จากชาวนาทั้งหลาย |
คาม + เ-หิ/เ-ภิ (gāma + -ehi/-ebhi) |
→ | คาเมหิ, คาเมภิ (gāmehi, gāmebhi) |
จากหมู่บ้านทั้งหลาย |
การสร้างประโยค
แก้ไขโครงสร้างของประโยคที่มีที่มาของกริยา จะเรียงลำดับเป็น ผู้ทำ + เครื่องทำ + ที่มา + ผู้ถูกทำ (กรรมตรง) + กริยา. (S Inst. Source O V)
ผู้ทำ
(nom)ที่มา
(inst)ผู้ถูกทำ
(acc)กริยา ยาจโก นรมฺหา ภตฺตํ ยาจติ. ขอทานขอข้าวจากคน (แปลตามตัว: อันว่าขอทาน ขออยู่ ซึ่งข้าว จากคน) วาณิชา คามสฺมา นิกฺขมนฺติ. พวกพ่อค้ากำลังออกจากหมู่บ้าน (แปลตามตัว: อันว่าพวกพ่อค้า กำลังออก จากหมู่บ้าน)
ตัวอย่างประโยคในลักษณะต่าง ๆ
- ปุตฺโต มาตุลมฺหา ปัญฺเห ปุจฺฉติ. – บุตรถามปัญหาทั้งหลายจากลุง
- ปุตฺตา มาตุลา ปัญฺเห ปุจฺฉนฺติ. – พวกบุตรถามปัญหาทั้งหลายจากลุง
- กสฺสกา รุกฺเขหิ ปตนฺติ. – พวกชาวนาตกจากต้นไม้ทั้งหลาย
แบบฝึกหัด
แก้ไขจงผันคำนาม
แก้ไขจงผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ ต่อไปนี้ ให้อยู่ในรูปที่มาของกริยา ทั้งเอกพจน์และพหูพจน์
- ปุริส
- ปพฺพต
- รุกฺข
- ทีป
- สคฺค
- พฺราหฺมณ
- พุทฺธ
- ปณฺฑิต
- อมจฺจ
- ปาสาท
ตัวอย่างเฉลย | ||
---|---|---|
ต้นเค้าคำนาม | รูปผันที่มา | |
เอกพจน์ | พหูพจน์ | |
ช. –ะ | –า, –มฺหา, –สฺมา | เ–หิ, เ–ภิ |
ปุริส | ปุริสา, ปุริสมฺหา, ปุริสสฺมา | ปุริเสหิ, ปุริเสภิ |
ปพฺพต | ปพฺพตา, ปพฺพตมฺหา, ปพฺพตสฺมา | ปพฺพเตหิ, ปพฺพเตภิ |
รุกฺข | รุกฺขา, รุกฺขมฺหา, รุกฺขสฺมา | รุกฺเขหิ, รุกฺเขภิ |
ทีป | ทีปา, ทีปมฺหา, ทีปสฺมา | ทีเปหิ, ทีเปภิ |
สคฺค | สคฺคา, สคฺคมฺหา, สคฺคสฺมา | สคฺเคหิ, สคฺเคภิ |
พฺราหฺมณ | พฺราหฺมณา, พฺราหฺมณมฺหา, พฺราหฺมณสฺมา | พฺราหฺมเณหิ, พฺราหฺมเณภิ |
พุทฺธ | พุทฺธา, พุทฺธมฺหา, พุทฺธสฺมา | พุทฺเธหิ, พุทฺเธภิ |
ปณฺฑิต | ปณฺฑิตา, ปณฺฑิตมฺหา, ปณฺฑิตสฺมา | ปณฺฑิเตหิ, ปณฺฑิเตภิ |
อมจฺจ | อมจฺจา, อมจฺจมฺหา, อมจฺจสฺมา | อมจฺเจหิ, อมจฺเจภิ |
ปาสาท | ปาสาทา, ปาสาทมฺหา, ปาสาทสฺมา | ปาสาเทหิ, ปาสาเทภิ |
จงแปลเป็นภาษาไทย
แก้ไข- โจรา คามมฺหา ปพฺพตํ ธาวนฺติ.
Corā gāmamhā pabbataṃ dhāvanti. - ทารโก มาตุลสฺมา โอทนํ ยาจติ.
Dārako mātulasmā odanaṃ yācati. - กุมาโร โสปานมฺหา ปตติ.
Kumāro sopānamhā patati. - มาตุลา สาฏเก โธวนฺติ.
Mātulā sāṭake dhovanti. - ธีวรา ปิฏเกหิ มจฺเฉ อาหรนฺติ.
Dhīvarā piṭakehi macche āharanti. - อุปสกา สมเณหิ สทฺธิงฺ วิหารสฺมา นิกขมนฺติ.
Upāsakā samaṇehi saddhiṃ vihārasmā nikkhamanti. - พฺราหฺมโณ กกเจน รุกฺขํ ฉินฺทติ.
Brāhmaṇo kakacena rukkhaṃ chindati. - กุมารา มิตฺเตหิ สห ภูปาลํ ปสฺสนฺติ.
Kumārā mittehi saha bhūpālaṃ passanti. - วาณิโช อสฺเสน สทฺธิงฺ ปพฺพตสฺมา โอรุหติ.
Vāṇijo assena saddhiṃ pabbatasmā oruhati. - ยาจโก กสฺสกสฺมา ปตฺเต ยาจติ.
Yācako kassakasmā patte yācati. - สปฺปา ปฺพพเตหิ คามํ โอตรนฺติ.
Sappā pabbatehi gāmaṃ otaranti. - อมจฺจา สเรหิ มิเค วิชฺฌนฺติ.
Amaccā sarehi mige vijjhanti. - โจโร คามมฺหา สกเฏน สาฏเก หรติ.
Coro gāmamhā sakaṭena sāṭake harati. - ภูปาโล อมจฺเจหิ สทฺธิงฺ รเถน ปาสาทํ อาคจฺฉติ.
Bhūpālo amaccehi saddhiṃ rathena pāsādaṃ āgacchati. - Sūkarā pādehi āvāṭe khaṇanti.
- Kumāro sahāyakehi saha sāṭake dhovati.
- Samaṇā gāmamhā upāsakehi saddhiṃ nikkhamanti.
- Kukkuro piṭakamhā macchaṃ khādati.
- Mitto puttamhā sunakhaṃ yācati.
- Buddho sāvake pucchati.
- Amaccā paṇḍitehi pañhe pucchanti.
- Rajako sahāyena saha sāṭakaṃ dhovati.
- Macchā piṭakamhā patanti.
- Corā pāsāṇehi varāhe paharanti.
- Amacco pāsādamhā suvaṃ āharati.
ตัวอย่างเฉลย |
---|
|
จงแปลเป็นภาษาบาลี
แก้ไข- พวกม้าวิ่งจากหมู่บ้านไปยังภูเขา
- พวกพ่อค้ามาจากเกาะไปยังวิหารพร้อมด้วยอุบาสกทั้งหลาย
- พวกขโมยยิงหมูทั้งหลายด้วยศรทั้งหลาย
- อุบาสกถามเรื่องธรรมะจากพระสงฆ์
- เด็กตกจากหินพร้อมกับเพื่อน
- สุนัขกัดเด็ก
- อำมาตย์ทั้งหลายออกเดินทางจากพระราชวังพร้อมด้วยพระราชา
- ผู้ชายนำกวางมาจากเกาะ
- ชาวนาลงมาจากต้นไม้
- สุนัขทั้งหลายวิ่งไปด้วย (ตาม) ถนนพร้อมกับพวกม้า
- พวกเด็กผู้ชายนำตะเกียงทั้งหลายไปจากพวกพ่อค้า
- ขโมยลงจากบันได
- พวกพ่อค้านำนกแก้วทั้งหลายมาจากภูเขาทั้งหลาย
- ม้าทำร้ายงูใหญ่ด้วยเท้า
- ลุงพร้อมกับพวกเพื่อนเห็นพระสงฆ์ทั้งหลายจากภูเขาทั้งหลาย
- พวกพ่อค้านำม้าทั้งหลายจากเกาะมาสู่พระราชวัง
- อำมาตย์ถามขโมย
- ชาวนากินข้าวพร้อมกับคนซักล้าง
- เด็กตกจากบันได
- ชาวประมงปีนภูเขาพร้อมกับลุง
- ยาจกนอนพร้อมกับสุนัข
- เหล่าพระราชาปกป้องเกาะทั้งหลายพร้อมกับอมาตย์ทั้งหลาย
- พระราชากราบพระพุทธเจ้าจากพระราชวัง
- ผู้ชายฆ่างูใหญ่ด้วยดาบ
- ชาวประมงนำปลามาสู่หมู่บ้านด้วยเกวียน
- สุกรทั้งหลายวิ่งจากหมู่บ้านไปสู่ภูเขา
- เหล่าอุบาสกถามคำถามทั้งหลายจากบัณฑิต
- บุตรชายนำนกแก้วมาจากต้นไม้
- เหล่าบัณฑิตไปยังวิหาร
- เหล่าสาวกไปด้วย (ตาม) ถนนไปสู่หมู่บ้าน
สารบัญ
แก้ไข- บทนำ - การอ่านออกเสียง
- บทที่ 1 - การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ ที่ทำหน้าที่เป็นผู้ทำ รูปเอกพจน์และพหูพจน์, การผันกริยากาลปัจจุบันสำหรับประธานบุรุษที่ 3 เอกพจน์และพหูพจน์
- บทที่ 2 - การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ ที่ทำหน้าที่เป็นกรรมตรง รูปเอกพจน์และพหูพจน์
- บทที่ 3 - การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ ที่ทำหน้าที่เป็นเครื่องทำ รูปเอกพจน์และพหูพจน์
- บทที่ 4 - การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ ที่ทำหน้าที่เป็นต้นกำเนิด รูปเอกพจน์และพหูพจน์
- บทที่ 5 - การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ ที่ทำหน้าที่เป็นกรรมรอง รูปเอกพจน์และพหูพจน์
- บทที่ 6 - การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ ที่ทำหน้าที่เป็นเจ้าของ รูปเอกพจน์และพหูพจน์
- บทที่ 7 - การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ ที่ทำหน้าที่เป็นสถานที่ รูปเอกพจน์และพหูพจน์
- บทที่ 8 - การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ ที่ทำหน้าที่เป็นคำร้องเรียก รูปเอกพจน์และพหูพจน์, การผันคำนามเพศกลางที่ลงท้ายด้วยเสียง อะ
- บทที่ 9 - การสร้างคำนามจากกริยา
- บทที่ 10 - การผันคำกริยาเพื่อไม่ให้ระบุกาล
- บทที่ 11 - การผันคำกริยาเพื่อบอกเหตุการณ์ที่กำลังเกิดขึ้น ณ ปัจจุบัน, การผันคำนามเพศชายและเพศกลาง
- บทที่ 12 - การผันคำกริยาในกาลปัจจุบัน และบอกความเป็นผู้กระทำ
- บทที่ 13 - การผันคำกริยาในกาลปัจจุบัน และบอกความเป็นผู้กระทำ (ภาคต่อ)
- บทที่ 14 - การผันคำกริยาเพื่อบอกกาลอนาคต
- บทที่ 15 - การผันคำกริยาเพื่อบอกความเป็นไปได้และคำแนะนำ
- บทที่ 16 - การผันคำกริยาเพื่อบอกคำสั่ง
- บทที่ 17 - การผันคำกริยาเพื่อบอกกาลอดีต
- บทที่ 18 - การผันคำนามเพศหญิงที่ลงท้ายด้วยเสียง อา
- บทที่ 19 - การผันคำกริยาเพื่อบอกเหตุการณ์ที่เพิ่งเกิดขึ้น
- บทที่ 20 - การผันคำนามเพศหญิงที่ลงท้ายด้วยเสียง อิ และ อี
- บทที่ 21 - การผันคำกริยาเพื่อบอกเหตุการณ์ที่กำลังเกิดขึ้น ณ ปัจจุบัน (ภาคต่อ), การผันคำนามเพศหญิง
- บทที่ 22 - การผันคำกริยาเพื่อบอกความเป็นผู้ถูกกระทำในกาลอนาคต
- บทที่ 23 - การผันคำกริยาเพื่อบอกการไหว้วานหรือการบังคับ
- บทที่ 24 - การผันคำนามเพศหญิงที่ลงท้ายด้วยเสียง อุ
- บทที่ 25 - การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อิ
- บทที่ 26 - การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อี
- บทที่ 27 - การผันคำนามเพศชายที่ลงท้ายด้วยเสียง อุ และ อู
- บทที่ 28 - การผันคำนามของผู้กระทำกริยา และคำนามที่บ่งบอกความสัมพันธ์ทางเครือญาติ
- บทที่ 29 - การผันคำนามเพศกลางที่ลงท้ายด้วยเสียง อิ และ อุ
- บทที่ 30 - การผันคำคุณศัพท์ที่ลงท้ายด้วย -วนฺตุ และ -มนฺตุ
- บทที่ 31 - การผันคำสรรพนามบอกบุรุษ
- บทที่ 32 - การผันคำสรรพนามบอกบุรุษ สรรพนามบอกความสัมพันธ์ สรรพนามบอกระยะ และสรรพนามบอกคำถาม
- ภาคผนวก - รายการคำกริยาในภาษาบาลี, รายการคำที่นอกเหนือจากคำกริยาในภาษาบาลี