ภาษาบาลี/การสะกดและคำอ่าน
พยัญชนะและสระ
แก้ไขอักษรภาษาบาลีนั้นเป็นอย่างไร ไม่มีใครรู้ เพราะได้สาบสูญไปนานมากแล้ว ในภายหลังเมื่อชนชาติใดจะนำภาษาบาลีไปใช้ ก็เพียงแต่นำเสียงหรือคำพูดไปใช้เท่านั้น วิธีการเขียนหรือสะกดก็จะเป็นเรื่องของชนชาตินั้นนำอักษรของตนไปใช้เอง ในที่นี้ขอแสดงการเขียนคำในภาษาบาลีด้วยอักษรไทยและอักษรโรมัน
เสียงพยัญชนะในภาษาบาลีมีอยู่ 33 ตัว และสระ 8 ตัวดังนี้
พยัญชนะ
แก้ไข| ผัสสะ | นาสิก | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| อโฆษะ (ไม่ก้อง) | โฆษะ (ก้อง) | ||||
| สิถิล (เบา) | ธนิต (หนัก) | สิถิล (เบา) | ธนิต (หนัก) | สิถิล (เบา) | |
| กัณฐชะ (วรรค กะ ) | ก (k) |
ข (kh) |
ค (g) |
ฆ (gh) |
ง (ṅ) |
| ตาลุชะ (วรรค จะ ) | จ (c) |
ฉ (ch) |
ช (j) |
ฌ (jh) |
ญ (ñ) |
| มุทธชะ (วรรค ฏะ ) | ฏ (ṭ) |
ฐ (ṭh) |
ฑ (ḍ) |
ฒ (ḍh) |
ณ (ṇ) |
| ทันตชะ (วรรค ตะ ) | ต (t) |
ถ (th) |
ท (d) |
ธ (dh) |
น (n) |
| โอฏฐชะ (วรรค ปะ ) | ป (p) |
ผ (ph) |
พ (b) |
ภ (bh) |
ม (m) |
| ชั้นอักษร | มัชฌะ (กลาง) | อุตตมะ (สูง) | สามัญญะ (ต่ำ) | ||
มีพยัญชนะที่จัดเข้าวรรคไม่ได้อีกคือ อัฒสระ 4 ตัว ย, ร, ล, ว (y, r, l, v) และที่เหลือ ส, ฬ, ห, และ -ํ (นิคคหิต) (s, ḷ, h, ṁ) ดังตาราง
| อัฒสระ | อุสุม | วิมุตติ | |||
|---|---|---|---|---|---|
| โฆษะ (ก้อง) | อโฆษะ (ไม่ก้อง) | โฆษะ (ก้อง) | |||
| สิถิล (เบา) | ธนิต (หนัก) | สิถิล (เบา) | |||
| กัณฐชะ (วรรค กะ ) | ห (h) |
-ํ (ṁ) | |||
| ตาลุชะ (วรรค จะ ) | ย (y) |
||||
| มุทธชะ (วรรค ฏะ ) | ร (r) |
ฬ (ḷ) | |||
| ทันตชะ (วรรค ตะ ) | ล (l) |
ส (s) |
|||
| โอฏฐชะ (วรรค ปะ ) | ว (v) |
||||
ตารางที่ 2 คือเศษวรรค
สระ
แก้ไข| วรรณะ | สระในวรรณะ | เศษวรรณะ | |
|---|---|---|---|
| สีฆะ (สั้น) | ทีฆะ (ยาว) | ||
| กัณฐชะ (วรรณะ อะ) | -ะ (a) |
-า (ā) |
|
| ตาลุชะ (วรรณะ อิ) | -ิ (I) |
-ี (ī) |
เ- (e) |
| โอฏฐชะ (วรรณะ อุ) | -ุ (u) |
-ู (ū) |
โ- (o) |
มีสระที่จัดเข้าวรรณะไม่ได้อีกคือ เศษวรรณะ 2 ตัว คือ เ- และ โ-
ช่องที่ 3 คือเศษวรรณะ
วิธีเขียนและอ่านออกเสียงในภาษาไทย(เช่น เอวนฺเตสุ อญฺญมญฺญํ สมฺโมทนียํ กถํ กเถนฺเตสุสกฺโก)อ่านคำในภาษาไทย(เช่น เอวันเตสุ อัญญมัญญัง สัมโมทนียัง กะถัง กเถนะเตสุ สักโก)
แก้ไขการใช้ตัวอักษรไทยเขียนภาษาบาลีนั้นยังเขียนได้สองแบบ หนึ่งคือเขียนตัวอักษรตามเสียงพยัญชนะ (เช่น พุทฺธ, ธมฺม, พฺรหฺม) สองคือเขียนตามคำอ่านในภาษาไทย (เช่น พุทธะ, ธัมมะ, พ๎รัห๎มะ) ในที่นี้จะขอใช้ทั้งสองแบบ โดยจะใช้แบบแรกสำหรับการยกตัวอย่างคำบาลีในเนื้อหาบทเรียน และใช้แบบที่สองสำหรับคำบาลีที่จะเขียนในหัวข้อของบทเรียน
สำหรับการอ่านออกเสียงนั้น เนื่องจากเราใช้ตัวอักษรไทย เราก็คงจะทราบกันดีอยู่แล้วว่าแต่ละตัวจะต้องอ่านออกเสียงว่าอย่างไร ส่วนตัวนิคคหิตนั้น จะเป็นตัวเสียงนาสิก ออกเสียงคล้าย /อัง/ เช่น เขียนว่า พุทฺธํ อ่านว่า /พุทธัง/เอวนฺเตสุ อ่านว่า/