ผลต่างระหว่างรุ่นของ "กายอุปกรณ์"
เนื้อหาที่ลบ เนื้อหาที่เพิ่ม
ไม่มีความย่อการแก้ไข |
ไม่มีความย่อการแก้ไข |
||
บรรทัดที่ 3:
=== ในแง่อุปกรณ์ทางการแพทย์ ===
'''กายอุปกรณ์''' หมายถึง '''อุปกรณ์ทางการแพทย์ต่างๆที่ใช้กับร่างกาย'''
ในความหมายที่ใช้โดยทั่วไปในปัจจุบัน มักจะหมายถึง'''อุปกรณ์'''ที่ใช้กับร่างกายเพื่อช่วยเหลือการเคลื่อนไหว เช่น แขนเทียม ขาเทียม อุปกรณ์ประคองหรือดามหลัง อุปกรณ์ดามมือ เป็นต้น แต่แท้จริงแล้วขอบเขตของกายอุปกรณ์ ยังรวมไปถึงอุปกรณ์อื่นๆที่ใช้กับร่างกายด้วย เช่น ลูกตาเทียม (Eye prosthesis) ข้อเข่าเทียมที่ใช้สำหรับผ่าตัดทดแทนเข่าเดิมในผู้ป่วยข้อเข่าเสื่อม (Knee prosthesis) เป็นต้น และอุปกรณ์ช่วยเหลือการเคลื่อนไหวต่างๆ เช่น รถล้อเข็น (Wheelchair) ไม้เท้า (Cane) ไม้ค้ำยัน (Crutches) เป็นต้น
=== ในแง่กลุ่มงาน ===
นอกจากจะใช้เรียกอุปกรณ์แล้ว กายอุปกรณ์ยังถูกใช้เป็น'''ชื่อของกลุ่มงาน'''อีกด้วย โดย'''กลุ่มงานกายอุปกรณ์ ทำหน้าที่ผลิต ประดิษฐ์ ดัดแปลง แก้ไข ซ่อมแซม กายอุปกรณ์ประเภทที่ช่วยเหลือการเคลื่อนไหวของร่างกาย'''ให้เหมาะสมกับผู้ป่วยแต่ละราย งานกายอุปกรณ์ต้องอาศัยทักษะฝีมือ ความเชี่ยวชาญชำนาญเฉพาะบุคคลค่อนข้างสูง ร่วมกับความรู้ความเข้าใจในเรื่องวัสดุศาสตร์ และเรื่องวิทยาศาสตร์การแพทย์ด้านกายวิภาคประยุกต์ ด้านชีวกลศาสตร์และการเคลื่อนไหวประยุกต์ด้วย
ในทางการแพทย์จัดให้กลุ่มงานกายอุปกรณ์เป็นส่วนหนึ่งงานเวชกรรมฟื้นฟู
บรรทัดที่ 15:
=== การเรียกชื่อในภาษาอังกฤษ ===
ใน'''สหรัฐฯ''' เรียกกายอุปกรณ์ที่เป็นอุปรณ์ว่า '''Orthosis and Prosthesis''' (ตัวย่อว่า '''O&P''') แต่ในประเทศ'''ไทยและยุโรป'''นิยมเรียกว่า '''Prosthesis and Orthosis''' (ตัวย่อ '''PO''')
อนึ่งคำว่า Prosthesis อาจเขียนว่า Prostheses ก็ได้ และคำว่า Orthosis ก็อาจเขียนว่า Orthoses ได้เช่นกัน
บรรทัดที่ 23:
=== คำจำกัดความตามมาตรฐานสากล ===
'''องค์กรมาตรฐานระหว่างประเทศ (ISO)''' ให้คำจำกัดความคำว่า '''Prosthesis''' และ '''Orthosis''' ไว้ในข้อกำหนดมาตรฐานเรื่องกายอุปกรณ์สำหรับขาว่า
*'''Prosthesis'''; Prosthetic device: Externally applied device used to replace wholly, or in part, an absent or deficient limb segment. (จากข้อ 2.1.1 ใน ISO 8549-1 : 1989) ▼
*'''Orthosis'''; Orthotic device: Externally applied device used to modify the structural and functional characteristics of the neuro-muscular and skeletal systems. (จากข้อ 2.1.2 ใน ISO 8549-1 : 1989)▼
▲*Prosthesis; Prosthetic device: Externally applied device used to replace wholly, or in part, an absent or deficient limb segment. (จากข้อ 2.1.1 ใน ISO 8549-1 : 1989)
▲*Orthosis; Orthotic device: Externally applied device used to modify the structural and functional characteristics of the neuro-muscular and skeletal systems. (จากข้อ 2.1.2 ใน ISO 8549-1 : 1989)
เส้น 40 ⟶ 41:
นอกเหนือไปจากนี้ ผู้ที่ทำหน้าที่สั่งการรักษาและตรวจสอบกายอุปกรณ์กับผู้ป่วยคือ แพทย์ ซึ่งมักเป็น แพทย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู หรือ ศัลยแพทย์ออร์โธปิดิกส์
== การจำแนกประเภท ==
=== การแบ่งประเภท ===
แบ่งออกได้เป็น
#'''กายอุปกรณ์เทียม''' (prosthesis)
#'''กายอุปกรณ์เสริม''' (orthosis)
=== คำจำกัดความเพิ่มเติม ===
*'''กายอุปกรณ์เทียม''' คืออุปกรณ์ต่างๆที่นำมาจากภายนอก(ร่างกาย) ซึ่งใช้ทดแทนอวัยวะหรือชิ้นส่วนของอวัยวะที่ขาดหายไป เช่น ขาเทียม แขนเทียม นิ้วมือเทียม เป็นต้น
**ในทางกายอุปกรณ์สำหรับแขนขา หมายถึง อุปกรณ์ใดๆก็ตามภายนอกร่างกาย ที่นำมาทดแทนส่วนของระยางค์(แขน-ขา)ทั้งหมดหรือบางส่วนซึ่งไม่เคยมีอยู่เลยหรือขาดหายไป
*'''กายอุปกรณ์เสริม''' คือ กายอุปกรณ์ต่างๆที่ใช้เพื่อเสริมการทำหน้าที่ของอวัยวะที่มีปัญหาในการทำงาน (เช่น อ่อนแรง, เจ็บปวด, เสื่อมสมรรถภาพ เป็นต้น) อาจเรียกชื่อสามัญว่า อุปกรณ์เสริม, อุปกรณ์ดาม หรือที่ประคอง (Splint หรือ Brace) ก็ได้
**ในทางกายอุปกรณ์สำหรับแขนขา หมายถึง อุปกรณ์ใดๆก็ตามภายนอกร่างกาย ที่นำมาดัดแปลงลักษณะโครงสร้างหรือการทำหน้าที่ของระบบประสาท-กล้ามเนื้อและระบบค้ำจุนร่างกาย(กระดูก-กล้ามเนื้อ)ของร่างกาย
**เมื่อดูจากคำจำกัดความตาม ISO อุปกรณ์ช่วยเหลือการเคลื่อนไหว (Mobility aids) ชนิดต่างๆ เช่น รถล้อเข็น (Wheelchair), ไม้เท้า (Cane), ไม้ค้ำยัน (Crutches) ก็จัดได้ว่าเป็นกายอุปกรณ์เสริมชนิดหนึ่งเช่นกัน แต่ตามปรกติในทางปฏิบัติ มักไม่ถูกรวมอยู่ในกายอุปกรณ์เสริม มักจัดเป็นอีกกลุ่มซึ่งแยกออกมา
== กายอุปกรณ์เทียมในงานกายอุปกรณ์ ==
=== การแบ่งประเภท ===
แบ่งออกตามอวัยวะได้แก่
#'''กายอุปกรณ์สำหรับระยางค์ล่าง''' หรือเรียกง่ายๆว่า ขาเทียม
#'''กายอุปกรณ์เทียมสำหรับระยางค์บน''' หรือเรียกแบบง่ายว่า แขนเทียม
หมายเหตุ▼
*ระยางค์ล่าง (Lower extremity) หมายถึง ขา (ตั้งแต่ปลายนิ้วเท้าจนถึงข้อสะโพก) และกระดูกเชิงกราน (ทำหน้าที่เป็นโครงให้ขายึดกับแกนกลางร่างกายที่กระดูกสันหลัง)▼
*ระยางค์บน (Upper extremity) หมายถึง แขน (ตั้งแต่ปลายนิ้วมือจนถึงข้อไหล่) กระดูกไหปลาร้าและกระดูกสะบัก (ทำหน้าที่เป็นโครงให้ขายึดกับแกนกลางร่างกายที่กระดูกซี่โครง)▼
▲**หมายเหตุ
การเรียกชื่อชนิดต่างๆของแขนเทียมและขาเทียม สามารถทำได้ 2 แบบคือ▼
▲***ระยางค์ล่าง (Lower extremity) หมายถึง ขา (ตั้งแต่ปลายนิ้วเท้าจนถึงข้อสะโพก) และกระดูกเชิงกราน (ทำหน้าที่เป็นโครงให้ขายึดกับแกนกลางร่างกายที่กระดูกสันหลัง)
▲***ระยางค์บน (Upper extremity) หมายถึง แขน (ตั้งแต่ปลายนิ้วมือจนถึงข้อไหล่) กระดูกไหปลาร้าและกระดูกสะบัก (ทำหน้าที่เป็นโครงให้ขายึดกับแกนกลางร่างกายที่กระดูกซี่โครง)
*เรียกตามตำแหน่งที่ระยางค์ล่างโดนตัด แบ่งได้เป็น (จากด้านล่างขึ้นมาด้านบน) ▼
สามารถทำได้ 2 แบบคือ
#สำหรับระยางค์ล่าง แบ่งได้เป็น ▼
▲*'''เรียกตามตำแหน่งที่ระยางค์ล่างโดนตัด''' แบ่งได้เป็น (จากด้านล่างขึ้นมาด้านบน)
▲#'''สำหรับระยางค์ล่าง''' แบ่งได้เป็น
##กายอุปกรณ์เทียมทดแทนนิ้วเท้า (Toe prosthesis)
##กายอุปกรณ์เทียมทดแทนบางส่วนของเท้า (Partial foot prosthesis)
เส้น 78 ⟶ 85:
##ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านข้อสะโพก (Hip disarticulation(HD) prosthesis)
##ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาและเอากระดูกเชิงกรานออกไปด้วย 1 ข้าง(Hemipelvectomy prosthesis)
#'''สำหรับระยางค์บน''' แบ่งได้เป็น
##กายอุปกรณ์เทียมทดแทนนิ้วมือ (Finger prosthesis)
##กายอุปกรณ์เทียมทดแทนบางส่วนของมือ (Partial hand prosthesis)
เส้น 88 ⟶ 95:
##แขนเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านข้อไหล่ ("True" shoulder disarticulation prosthesis)
##แขนเทียมสำหรับผู้ถูกตัดแขนร่วมกับเอากระดูกสะบักและกระดูกไหปลาร้าออกไปด้วย 1 ข้าง(Forequater amputation prosthesis)
*'''เรียกโดยอ้างอิงจากตำแหน่งของข้อต่อ''' เป็นการแบ่งง่ายๆและเป็นระบบเดิมที่นิยมใช้กันมา ได้แก่
#'''ขาเทียม''' มักใช้ข้อเข่าเป็นจุดอ้างอิง โดย
##ใช้ ขาเทียมระดับใต้เข่า (Below-knee(BK) prosthesis) แทน ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านกระดูกหน้าแข้ง
##ใช้ ขาเทียมระดับข้อเข่า (Through-knee(TK) prosthesis) แทน ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านข้อเข่า
##ใช้ ขาเทียมระดับเหนือเข่า (Above-knee(AK) prosthesis) แทน ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านกระดูกต้นขา
#'''แขนเทียม''' มักใช้ข้อศอกเป็นจุดอ้างอิง โดย
##ใช้ แขนเทียมระดับใต้ศอก (Below-elbow(BE) prosthesis) แทน ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านกระดูกปลายแขน
##ใช้ แขนเทียมระดับข้อศอก (Through-elbow(TE) prosthesis) แทน ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านข้อศอก
เส้น 102 ⟶ 109:
****ควบคุมโดยการใช้การเคลื่อนไหวของร่างกาย (Body controlled)
****ควบคุมโดยใช้พลังงานภายนอก (External-power controlled) ซึ่งควบคุมการจ่ายไฟฟ้าด้วยปุ่มสวิตช์กด (Switch controlled) หรือ ตัวรับสัญญาณไฟฟ้าในกล้ามเนื้อ (Myoelectric)
== กายอุปกรณ์เสริม ==
=== หน้าที่ ===
เช่น
#จำกัดการเคลื่อนไหวของอวัยวะ
#ช่วยให้มีการเคลื่อนไหวของอวัยวะ
#บรรเทาอาการเจ็บปวด
#ช่วยส่งเสริมให้กระดูกที่หักติดเป็นปรกติ
#ป้องกันภาวะแทรกซ้อนต่างๆ เช่น ข้อเคลื่อนหลุด เอ็นฉีกขาด เป็นต้น
=== การแบ่งประเภท ===
มักแบ่งประเภทใหญ่ๆตามอวัยวะที่ใช้เป็น 4 ประเภทได้แก่
#'''กายอุปกรณ์สำหรับศีรษะ''' (Head orthosis)
#'''กายอุปกรณ์สำหรับกระดูกสันหลัง''' (Spinal orthosis)
#'''กายอุปกรณ์สำหรับระยางค์บน''' (Upper-extremity orthosis) ''(รวมถึงมือและนิ้ว)''
#'''กายอุปกรณ์สำหรับระยางค์ล่าง''' (Lower-extremity orthosis) รวมถึงกายอุปกรณ์เสริมสำหรับเท้า (Foot orthosis) และการดัดแปลงรองเท้า (Shoe modification) อีกด้วย
#'''อุปกรณ์ช่วยเหลือการเคลื่อนไหว'''(Mobility aids) ''(บางตำราไม่จัดว่าเป็นกายอุปกรณ์เสริม)''
=== การเรียกชื่อ ===
*การเรียกชื่อสำหรับกายอุปกรณ์เสริมแต่ละชนิด สามารถเรียกชื่อได้หลายแบบตามแต่ละระบบมาตรฐานทางการแพทย์ โดย'''แบ่งเป็นกลุ่มตามข้อด่อที่กายอุปกรณ์เสริมพาด'''ผ่าน เช่น
**กายอุปกรณ์เสริมสำหรับมือ-ข้อมือ (Wrist-hand orthosis: WHO)
**กายอุปกรณ์เสริมสำหรับเท้า-ข้อเท้า (Ankle-foot orthosis: AFO)
**กายอุปกรณ์เสริมสำหรับกระดูกสันหลังส่วนอก-ส่วนหลัง-ส่วนกระเบนเหน็บ (Thoracolumbosacaral spinal orthosis: TLSO) เป็นต้น
*นอกจากนี้ มัก'''เพิ่มเติมคำอธิบาย'''ต่างๆลงในชื่อกายอุปกรณ์เสริมแต่ละชนิดเพื่อให้จำเพาะเจาะจงไปมากกว่านี้ เช่น
**คำบ่ง'''หน้าที่การทำงาน''' เช่น ป้องกันการเหยียด (Extension-stopped), ช่วยการงอ (Flexion-assisted)
**คำบ่ง'''ตำแหน่ง"ด้าน"ที่อยู่บนร่างกาย''' เช่น ด้านหลังมือ (Dorsal), ด้านฝ่ามือ (Volar) เป็นต้น
*อาจ'''เรียกตามชื่อสามัญ''' ซึ่งเป็นชื่อเดิมที่มีมาก่อนจะจัดระบบ เช่น
**อุปกรณ์เสริมชนิดจีเว็ตต์ เบรซ (Jewette brace)
**อุปกรณ์เสริมชนิดไนท์เบรซ (Knight brace)
**ยูนิเวอร์ซัล คัฟฟ์ (Universal cuff) เป็นต้น
=== อุปกรณ์ช่วยเหลือการเคลื่อนไหว(Mobility aids) ===
หากยึดตามคำจำกัดความของ ISO อุปกรณ์ช่วยเหลือการเคลื่อนไหวต่างๆ จัดว่าเป็นกายอุปกรณ์เสริมชนิดหนึ่ง แต่ในทางปฏิบัติมักแยกออกจากกายอุปกรณ์เสริมเป็นอีกกลุ่มหนึ่ง
*'''ตัวอย่างอุปกรณ์ช่วยเหลือการเคลื่อนไหว''' ได้แก่
#'''ไม้เท้า''' (Cane)เช่น
##ไม้เท้าขาเดียว (Single cane)
##ไม้เท้าสามขา (Tripod cane)
#'''ไม้ค้ำยัน''' (Crutches) เช่น
##ไม้ค้ำยันรักแร้ (Axillary crutches)
##ไม้ค้ำยันปลายแขน (Forearm crutches)
#'''ที่ช่วยเดิน หรือวอล์กเกอร์''' (Walkerette or Walker) เช่น
##ที่ช่วยเดินชนิดไม่มีล้อ (Walker)
##ที่ช่วยเดินชนิดมีล้อ (Wheeled walker)
###ใช้ด้านหน้าของร่างกาย (Anterior wheeled walker)
###ใช้ด้านหลังของร่างกาย (Posterior wheeled walker)
#'''เก้าอี้ล้อเข็น''' (Wheelchair) เช่น
##เก้าอี้ล้อเข็นมือหมุน (Manual wheelchair)
###เก้าอี้ล้อเข็นมือหมุนใช้งานทั่วไป
###เก้าอี้ล้อเข็นมือหมุนใช้งานพิเศษ (เช่น สำหรับใช้แข่งขันกีฬา เป็นต้น)
##เก้าอี้ล้อเข็นไฟฟ้า (Electric wheelchair)
#'''อื่นๆ''' (Others) เช่น เครื่องปรับยืน (Tiltable) ฯลฯ
| |||