ผลต่างระหว่างรุ่นของ "กายอุปกรณ์"

ใน'''สหรัฐฯ''' เรียกกายอุปกรณ์ที่เป็นอุปรณ์ว่า '''Orthosis and Prosthesis''' (ตัวย่อว่า '''O&P''') แต่ในประเทศ'''ไทยและยุโรป'''นิยมเรียกว่า '''Prosthesis and Orthosis''' (ตัวย่อ '''PO''')

* '''Prosthesis'''; Prosthetic device: Externally applied device used to replace wholly, or in part, an absent or deficient limb segment. (จากข้อ 2.1.1 ใน ISO 8549-1 : 1989)

* '''Orthosis'''; Orthotic device: Externally applied device used to modify the structural and functional characteristics of the neuro-muscular and skeletal systems. (จากข้อ 2.1.2 ใน ISO 8549-1 : 1989)

เหตุเพราะในอดีต หลักสูตรด้านกายอุปกรณ์ในประเทศไทยเหมือนกับอีกหลายๆหลักสูตร เช่น พยาบาล(เทคนิค), ครู (ประกาศนียบัตรชั้นสูง) เป็นต้นคือ ไม่มีการจัดเป็นหลักสูตรปริญญา แต่ในปัจจุบันมีการเรียนการสอนในหลักสูตรระดับปริญญาตรี

# '''กายอุปกรณ์เทียม''' (prosthesis)

# '''กายอุปกรณ์เสริม''' (orthosis)

* '''กายอุปกรณ์เทียม''' คืออุปกรณ์ต่างๆที่นำมาจากภายนอก(ร่างกาย) ซึ่งใช้ทดแทนอวัยวะหรือชิ้นส่วนของอวัยวะที่ขาดหายไป เช่น ขาเทียม แขนเทียม นิ้วมือเทียม เป็นต้น

** ในทางกายอุปกรณ์สำหรับแขนขา หมายถึง อุปกรณ์ใดๆก็ตามภายนอกร่างกาย ที่นำมาทดแทนส่วนของระยางค์(แขน-ขา)ทั้งหมดหรือบางส่วนซึ่งไม่เคยมีอยู่เลยหรือขาดหายไป

* '''กายอุปกรณ์เสริม''' คือ กายอุปกรณ์ต่างๆที่ใช้เพื่อเสริมการทำหน้าที่ของอวัยวะที่มีปัญหาในการทำงาน (เช่น อ่อนแรง, เจ็บปวด, เสื่อมสมรรถภาพ เป็นต้น) อาจเรียกชื่อสามัญว่า อุปกรณ์เสริม, อุปกรณ์ดาม หรือที่ประคอง (Splint หรือ Brace) ก็ได้

** ในทางกายอุปกรณ์สำหรับแขนขา หมายถึง อุปกรณ์ใดๆก็ตามภายนอกร่างกาย ที่นำมาดัดแปลงลักษณะโครงสร้างหรือการทำหน้าที่ของระบบประสาท-กล้ามเนื้อและระบบค้ำจุนร่างกาย(กระดูก-กล้ามเนื้อ)ของร่างกาย

** เมื่อดูจากคำจำกัดความตาม ISO อุปกรณ์ช่วยเหลือการเคลื่อนไหว (Mobility aids) ชนิดต่างๆ เช่น รถล้อเข็น (Wheelchair), ไม้เท้า (Cane), ไม้ค้ำยัน (Crutches) ก็จัดได้ว่าเป็นกายอุปกรณ์เสริมชนิดหนึ่งเช่นกัน แต่ตามปรกติในทางปฏิบัติ มักไม่ถูกรวมอยู่ในกายอุปกรณ์เสริม มักจัดเป็นอีกกลุ่มซึ่งแยกออกมา

# '''กายอุปกรณ์สำหรับระยางค์ล่าง''' หรือเรียกง่ายๆว่า ขาเทียม

# '''กายอุปกรณ์เทียมสำหรับระยางค์บน''' หรือเรียกแบบง่ายว่า แขนเทียม

** หมายเหตุ

*** ระยางค์ล่าง (Lower extremity) หมายถึง ขา (ตั้งแต่ปลายนิ้วเท้าจนถึงข้อสะโพก) และกระดูกเชิงกราน (ทำหน้าที่เป็นโครงให้ขายึดกับแกนกลางร่างกายที่กระดูกสันหลัง)

*** ระยางค์บน (Upper extremity) หมายถึง แขน (ตั้งแต่ปลายนิ้วมือจนถึงข้อไหล่) กระดูกไหปลาร้าและกระดูกสะบัก (ทำหน้าที่เป็นโครงให้ขายึดกับแกนกลางร่างกายที่กระดูกซี่โครง)

* '''เรียกตามตำแหน่งที่ระยางค์ล่างโดนตัด''' แบ่งได้เป็น (จากด้านล่างขึ้นมาด้านบน)

# '''สำหรับระยางค์ล่าง''' แบ่งได้เป็น

## กายอุปกรณ์เทียมทดแทนนิ้วเท้า (Toe prosthesis)

## กายอุปกรณ์เทียมทดแทนบางส่วนของเท้า (Partial foot prosthesis)

## ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านข้อเท้า (Ankle disarticulation(AD) prosthesis)

## ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านกระดูกหน้าแข้ง (Transtibial(TT) prosthesis)

## ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านข้อเข่า (Knee disarticulation(KD) prosthesis)

## ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านกระดูกต้นขา (Transfemoral(TF) prosthesis)

## ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านข้อสะโพก (Hip disarticulation(HD) prosthesis)

## ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาและเอากระดูกเชิงกรานออกไปด้วย 1 ข้าง(Hemipelvectomy prosthesis)

# '''สำหรับระยางค์บน''' แบ่งได้เป็น

## กายอุปกรณ์เทียมทดแทนนิ้วมือ (Finger prosthesis)

## กายอุปกรณ์เทียมทดแทนบางส่วนของมือ (Partial hand prosthesis)

## แขนเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านข้อมือ (Wrist disarticulation(WD) prosthesis)

## แขนเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านกระดูกปลายแขน (Transradial(TR) prosthesis)

## แขนเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านข้อศอก (Elbow disarticulation(ED) prosthesis)

## แขนเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านกระดูกต้นแขน (Transhumeral(TH) prosthesis)

## แขนเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านกระดูกต้นแขนที่คอกระดูกต้นแขน (Humeral-neck amputation prosthesis)

## แขนเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านข้อไหล่ ("True" shoulder disarticulation prosthesis)

## แขนเทียมสำหรับผู้ถูกตัดแขนร่วมกับเอากระดูกสะบักและกระดูกไหปลาร้าออกไปด้วย 1 ข้าง(Forequater amputation prosthesis)

* '''เรียกโดยอ้างอิงจากตำแหน่งของข้อต่อ''' เป็นการแบ่งง่ายๆและเป็นระบบเดิมที่นิยมใช้กันมา ได้แก่

# '''ขาเทียม''' มักใช้ข้อเข่าเป็นจุดอ้างอิง โดย

## ใช้ ขาเทียมระดับใต้เข่า (Below-knee(BK) prosthesis) แทน ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านกระดูกหน้าแข้ง

## ใช้ ขาเทียมระดับข้อเข่า (Through-knee(TK) prosthesis) แทน ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านข้อเข่า

## ใช้ ขาเทียมระดับเหนือเข่า (Above-knee(AK) prosthesis) แทน ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านกระดูกต้นขา

# '''แขนเทียม''' มักใช้ข้อศอกเป็นจุดอ้างอิง โดย

## ใช้ แขนเทียมระดับใต้ศอก (Below-elbow(BE) prosthesis) แทน ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านกระดูกปลายแขน

## ใช้ แขนเทียมระดับข้อศอก (Through-elbow(TE) prosthesis) แทน ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านข้อศอก

## ใช้ แขนเทียมระดับเหนือศอก (Above-elbow(AE) prosthesis) แทน ขาเทียมสำหรับผู้ถูกตัดขาผ่านกระดูกต้นแขน

** นอกจากนี้ สำหรับแขนเทียม ยังสามารถแบ่งตามคุณสมบัติได้แก่

*** ประเภทสวยงาม (Cosmetic type) ประเภทนี้ไม่สามารถเคลื่อนไหวมือเทียม/ข้อมือ/ข้อศอก/ข้อไหล่ได้

*** ประเภทใช้งานได้ (Functional type) สามารถเคลื่อนไหวส่วนต่างๆของแขนเทียมได้ตามความต้องการของผู้พิการ โดยยังสามารถแบ่งลงไปได้ตามประเภทของการควบคุมการเคลื่อนไหวเป็น

**** ควบคุมโดยการใช้การเคลื่อนไหวของร่างกาย (Body controlled)

**** ควบคุมโดยใช้พลังงานภายนอก (External-power controlled) ซึ่งควบคุมการจ่ายไฟฟ้าด้วยปุ่มสวิตช์กด (Switch controlled) หรือ ตัวรับสัญญาณไฟฟ้าในกล้ามเนื้อ (Myoelectric)

เช่น

# จำกัดการเคลื่อนไหวของอวัยวะ

# ช่วยให้มีการเคลื่อนไหวของอวัยวะ

# บรรเทาอาการเจ็บปวด

# ช่วยส่งเสริมให้กระดูกที่หักติดเป็นปรกติ

# ป้องกันภาวะแทรกซ้อนต่างๆ เช่น ข้อเคลื่อนหลุด เอ็นฉีกขาด เป็นต้น

มักแบ่งประเภทใหญ่ๆตามอวัยวะที่ใช้เป็น 4 ประเภทได้แก่

# '''กายอุปกรณ์สำหรับศีรษะ''' (Head orthosis)

# '''กายอุปกรณ์สำหรับกระดูกสันหลัง''' (Spinal orthosis)

# '''กายอุปกรณ์สำหรับระยางค์บน''' (Upper-extremity orthosis) ''(รวมถึงมือและนิ้ว)''

# '''กายอุปกรณ์สำหรับระยางค์ล่าง''' (Lower-extremity orthosis) รวมถึงกายอุปกรณ์เสริมสำหรับเท้า (Foot orthosis) และการดัดแปลงรองเท้า (Shoe modification) อีกด้วย

# '''อุปกรณ์ช่วยเหลือการเคลื่อนไหว'''(Mobility aids) ''(บางตำราไม่จัดว่าเป็นกายอุปกรณ์เสริม)''

* การเรียกชื่อสำหรับกายอุปกรณ์เสริมแต่ละชนิด สามารถเรียกชื่อได้หลายแบบตามแต่ละระบบมาตรฐานทางการแพทย์ โดย'''แบ่งเป็นกลุ่มตามข้อด่อที่กายอุปกรณ์เสริมพาด'''ผ่าน เช่น

** กายอุปกรณ์เสริมสำหรับมือ-ข้อมือ (Wrist-hand orthosis: WHO)

** กายอุปกรณ์เสริมสำหรับเท้า-ข้อเท้า (Ankle-foot orthosis: AFO)

** กายอุปกรณ์เสริมสำหรับกระดูกสันหลังส่วนอก-ส่วนหลัง-ส่วนกระเบนเหน็บ (Thoracolumbosacaral spinal orthosis: TLSO) เป็นต้น

* นอกจากนี้ มัก'''เพิ่มเติมคำอธิบาย'''ต่างๆลงในชื่อกายอุปกรณ์เสริมแต่ละชนิดเพื่อให้จำเพาะเจาะจงไปมากกว่านี้ เช่น

** คำบ่ง'''หน้าที่การทำงาน''' เช่น ป้องกันการเหยียด (Extension-stopped), ช่วยการงอ (Flexion-assisted)

** คำบ่ง'''ตำแหน่ง"ด้าน"ที่อยู่บนร่างกาย''' เช่น ด้านหลังมือ (Dorsal), ด้านฝ่ามือ (Volar) เป็นต้น

* อาจ'''เรียกตามชื่อสามัญ''' ซึ่งเป็นชื่อเดิมที่มีมาก่อนจะจัดระบบ เช่น

** อุปกรณ์เสริมชนิดจีเว็ตต์ เบรซ (Jewette brace)

** อุปกรณ์เสริมชนิดไนท์เบรซ (Knight brace)

** ยูนิเวอร์ซัล คัฟฟ์ (Universal cuff) เป็นต้น

* '''ตัวอย่างอุปกรณ์ช่วยเหลือการเคลื่อนไหว''' ได้แก่

# '''ไม้เท้า''' (Cane)เช่น

## ไม้เท้าขาเดียว (Single cane)

## ไม้เท้าสามขา (Tripod cane)

# '''ไม้ค้ำยัน''' (Crutches) เช่น

## ไม้ค้ำยันรักแร้ (Axillary crutches)

## ไม้ค้ำยันปลายแขน (Forearm crutches)

# '''ที่ช่วยเดิน หรือวอล์กเกอร์''' (Walkerette or Walker) เช่น

## ที่ช่วยเดินชนิดไม่มีล้อ (Walker)

## ที่ช่วยเดินชนิดมีล้อ (Wheeled walker)

### ใช้ด้านหน้าของร่างกาย (Anterior wheeled walker)

### ใช้ด้านหลังของร่างกาย (Posterior wheeled walker)

# '''เก้าอี้ล้อเข็น''' (Wheelchair) เช่น

## เก้าอี้ล้อเข็นมือหมุน (Manual wheelchair)

### เก้าอี้ล้อเข็นมือหมุนใช้งานทั่วไป

### เก้าอี้ล้อเข็นมือหมุนใช้งานพิเศษ (เช่น สำหรับใช้แข่งขันกีฬา เป็นต้น)

## เก้าอี้ล้อเข็นไฟฟ้า (Electric wheelchair)

# '''อื่นๆ''' (Others) เช่น เครื่องปรับยืน (Tiltable) ฯลฯ