ตารางเทียบศัพท์ คำไทย-บาลี
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ก) | ||||||
| ลำดับที่ | คำศัพท์ (ฉบับประมวลศัพท์) | ลำดับที่ | คำศัพท์ (T. W. RHYS DAVIDS and WILLIAM STEDE ) | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| ๑. | กกุธานนที แม่น้ำที่พระอานนท์ทูลเชิญเสด็จพระพุทธเจ้า ให้ไปเสวยและสรงชำระพระกาย ในระหว่างเดินทางไปเมืองกุสินารา ในวันปรินิพพาน |
1. | Nadī (f.) [Ved. nadī, from nadati="the roaring," cp. also nandati] a river; often characterised as mahā° in opp. to kun° rivulet; pl. nadiyo also collect. "the waters." — D i.244 (Aciravatī nadī); S ii.32, 118, 135; v.390; A i.33, 136, 243 (mahā°); ii.55, 140 (mahā°); iii.52; iv.101 (m°), 137; Sn 425, 433, 568, 720; Dh 251; J i.296; ii.102; iii.51; iii.91 (Kebukā); v.269 (Vetaraṇī°); vi.518 (Ketumatī); Pv iv.354; Vism 468 (sīghasotā); PvA 256 (m°); Sdhp 21, 194, 574. — gen. sg. nadiyā J i.278; It 113; instr. nadiyā J i.278; PvA 46; pl. nom. nadiyo Miln 114 (na tā n. dhuva — salilā), najjo PvA 29 (mahā°); & najjāyo J vi.278; gen nadīnaṁ Vin i.246=Sn 569 (n. sāgaro mukhaṁ). — kunnadī a small river S i.109; ii.32, 118; v.47, 63; A ii.140; iv.100; V.114 sq. — On n. in similes see J.P.T.S. 1906, 100. -kuñja a river glen DA i.209; -kūla the bank of a river Cp. iii.71 ; -tīra=°kūla J i.278; -dugga a difficult ford in a river S ii.198; -vidugga=°dugga A i.35; iii.128. | |||
| ๒. | กฏัตตาวาปนกรรม ดู กตัตตากรรม กฐิน ตามศัพท แปลวา “ไมสะดึง” คือไม แบบสําหรับขึ งเพื่อตัดเย็บจีวร; ในทาง พระวินัย ใชเปนชื่อเรียกสังฆกรรมอยาง หนึ่ง (ในประเภทญัตติทุติยกรรม) ที่ พระพุทธเจาทรงอนุญาตแกสงฆ ผูจําพรรษาแลว เพื่อแสดงออกซึ่งความสามัคคีของภิกษุที่ได จําพรรษาอยูรวม กัน โดยให พวกเธอพรอมใจกันยกมอบ ผาผืนหนึ่งที่เกิดขึ้นแกสงฆ ใหแกภิกษุรูปใดรูปหนึ่งในหมูพวกเธอที่เปนผู มี คุณสมบัติสมควร แลวภิกษุรูปนั้นนําผาที่ไดรับมอบไปทําเปนจีวร (จะทําเปนอันตรวาสกหรืออุตราสงคหรือสังฆาฏิก็ไดและพวกเธอทั้งหมดจะตองชวยภิกษุนั้นทํา) ครั้นทําเสร็จแลวภิกษุรูปนั้นแจงใหที่ประชุมสงฆซึ่งได มอบผาแก เธอนั้นทราบเพื่ออนุโมทนา เมื่อสงฆ คือที่ประชุมแหงภิกษุเหลานั้นอนุโมทนา แลวก็ ทําใหพวกเธอได สิทธิพิเศษที่จะขยายเขตทําจีวรใหยาวออกไป (เขตทําจีวรตามปกติถึงกลางเดือน ๑๒ ขยาย ตอออกไปถึงกลางเดือน ๔); ผาที่สงฆยกมอบใหแกภิกษุรูปหนึ่งนั้นเรียกวาผากฐิน (กฐินทุสสะ); สงฆ ผูประกอบ กฐินกรรมตองมีจํานวนภิกษุอยางนอย ๕ รูป; ระยะเวลาที่พระพุทธเจาทรงอนุญาตให้ประกอบกฐินกรรมได้เพียง ๑ เดือนตอจากสิ้นสุดการจําพรรษา เรียกว่าเขตกฐิน คือตั้งแต่ แรม ๑ ค่ำ เดือน ๑๑ ถึง ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒ ภิกษุผู้กรานกฐินแล้ว ย่อมได้อานิสงส์ ๕ ประการ (เหมือนอานิสงส์การจำพรรษา ;ดูจำพรรษา) ยืดออกไปอีกสี่เดือน (ตั้งแต่แรม ๑ ค่ำ เดือน ๑๒ ถึง ขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๔ ) และไดโอกาสขยายเขตจีวรกาลออกไปตลอด ๔ เดือนนั้น คําถวายผากฐินแบบสั้นวา: “อิมํ, สปริวารํ , กินจีวรทุสสฺํ , ํ สงฺฆสฺส , โอโณชยาม” (วา ๓ จบ) แปลวา “ขาพเจาทั้งหลาย ขอนอมถวาย ผากฐินจีวรกับทั้งบริวารนี้แกพระสงฆ ” แบบยาววา: “อิมํ, ภนฺเต, สปริวาร,ํ กินจีวรทุสฺสํ, สงฺฆสฺส, โอโณชยาม, สาธุโน ภนฺเต, สงฺโฆ, อิมํ, สปริวารํ, กินทุสฺสํ, ปฏิคฺคณฺหาตุ, ปฏิคฺคเหตฺวา จ,อิมินา ทสุ เสนฺ ,กินํ,อตถรต ฺ ,ุอมฺหากํ , ทีฆรตฺตํ, หิตาย, สุขาย” แปลวา “ข้าแต่พระสงฆ ผู เจริญขาพเจาทั้งหลายขอนอมถวายผากฐินจีวร กับทั้งบริวารนี้แก พระสงฆ ขอพระสงฆ จงรับผากฐินกับ ทั้งบริวารนี้ของขาพเจาทั้งหลาย ครั้นรับแลว จงกรานกฐินดวยผานี้ เพื่อประโยชน และความสุข แกขาพเจาทั้งหลาย สิ้นกาลนาน เทอญฯ” (เครื่อง หมาย , ใส่ไว้เพื่อเป็นที่กำหนดที่จะกล่าวเป็นตอนๆ ในพิธี); กถิน ก็ เขียน | 2. | Kaṭhina (adj. — n.) [Sk. kaṭhina & kaṭhora with dial. ṭh for rth; cp. Gr. κρατύς, κρατερός strong, κράτος strength; Goth. hardus=Ags. heard=E. hard. Cp. also Sk. kṛtsna=P. kasiṇa]. 1. (adj.) hard, firm, stiff. Cp. ii.2; Dhs 44, 45 (where also der. f. abstr. akaṭhinatā absence of rigidity, combd with akakkhalatā, cp. DhsA 151 akaṭhina — bhāva); PvA 152 (°dāṭha). — (fig.) hard, harsh, cruel J i.295=v.448 (=thaddha — hadaya); adv. °ṁ fiercely, violently Miln 273, 274. — 2. (nt.) the cotton cloth which was annually supplied by the laity to the bhikkhus for the purpose of making robes Vin i.253 sq.; also a wooden frame used by the bh. in sewing their robes Vin. ii.115 — 117. — On the k. robe see Vin. i.298 sq.; iii.196 sq., 203 sq., 261 sq.; iv.74, 100, 245 sq., 286 sq.; v.15, 88, 119, 172 sq.; 218. Cp. Vin. Texts i.18; ii.148; iii.92. -attharaṇa the dedication of the k. cloth Vin i.266; see next. -atthāra the spreading out, i. e. dedication of the k. cloth by the people to the community of bhikkhus. On rules concerning this distribution and description of the ceremony see Vin i.254 sq.; Bu ix.7; cp. Vin v.128 sq., 205 -uddhāra the withdrawal or suspension of the five privileges accorded to a bhikkhu at the k. ceremony Vin i.255, 259; iii.262; iv.287, 288; v.177 — 179, cp. next & Vin. Texts ii.157, 234, 235. -ubbhāra=°uddhāra, in kaṭhinassa ubbhārāya "for the suspension of the k. privileges" Vin i.255. -khandhaka the chapter or section treating of k., the 7th of the Mahāvagga of the Vinaya Vin ii.253 — 267. -cīvara a k. robe made of k. cloth Bu ix.7. -dussa the k. cloth Vin i.254. -maṇḍapa a shed in which the bhikkhus stitched their k. cloth into robes Vin ii.117. -rajju string used to fix the k. cloth on to the frame Vin ii.116. -sālā=°maṇḍapa Vin ii.116. Katatta (nt.) [abstr. fr. kata, cp. Sk. kṛtatvaṁ] the doing of, performance of, only in abl. katattā D ii.213; A i.56; J iii.128; Dhs 431, 654; SnA 356; DhA iii.154; iv.142. Used adverbially in meaning of "owing to, on account of" Miln 275; DhsA 262; Mhvs 3, 40. -akatattā through non — performance of, in absence or in default of A. i.56; PvA 69, 154. | |||
| ๓. | กฐินทาน การทอดกฐิน, การถวายผากฐิน คือการที่คฤหัสถผูศรัทธาหรือแมภิกษุสามเณร นําผาไปถวายแกสงฆผูจําพรรษาแลว ณ วัดใดวัดหนึ่ง เพื่อทํา เปนผากฐิน เรียกสามัญวา ทอดกฐิน (นอกจากผากฐินแลวปจจุบันนิยมมี ของถวายอื่นๆ อี กด วยจํานวนมาก เรียกวา บริวารกฐิน) | 3. | Kaṭhinaka (adj.) referring to the kaṭhina cloth Vin v.61, 114. | |||
| ๔. | กฐินัตถารกรรม การกรานกฐิน | 4. | (see kaṭhina). | |||
| ๕. | กตญาณ ปรีชากําหนดรูวาได ทํากิจเสร็จ แลว คือ ทุกข ควรกําหนดรู ได รู แลว สมุทัยควรละ ได ละแลว นิโรธควรทํา ให แจงได ทําให แจงแลว มรรค ควร เจริญ ได เจริญ คือปฏิบัติหรือทําให เกิด แลว (ขอ ๓ ใน ญาณ ๓) | 5. | (see kata). หรือ (see yañña). หรือ (see magga). | |||
| ๖. | - | 6. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ข) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ค) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ฆ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ง) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (จ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ฉ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ช) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ซ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ฌ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ญ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ฎ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ฐ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ด) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ต) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ถ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ท) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ธ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (น) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (บ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ป) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ผ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (พ) | ||||||
| ๑. | พจน์ ดู วจนะ | 1. | Vacana (nt.) [fr. vac; Vedic vacana] 1. speaking, utterance, word, bidding S ii.18 (alaṁ vacanāya one says rightly); iv.195 (yathā bhūtaṁ); A ii.168; Sn 417, 699, 932, 984, 997; Miln 235; Pv ii.27 ; SnA 343, 386. — mama vacanena in my name PvA 53. — dubbacana a bad word Th 2, 418 (=dur — utta — vacana ThA 268). — vacanaṁ karoti to do one's bidding J i.222, 253. — 2. (t. t. g.) what is said with regard to its grammatical, syntactical or semantic relation, way of speech, term, expression, as: āmantana° term of address KhA 167; SnA 435; paccatta° expression of sep. relation, i. e. the accusative case SnA 303; piya° term of endearment Nd2 130; SnA 536; puna° repetition SnA 487; vattamāna° the present tense SnA 16, 23; visesitabba° qualifying (predicative) expression VvA 13; sampadāna° the dative relation SnA 317. At SnA 397 (combd with linga and other terms) it refers to the "number," i. e. singular & plural. -attha word — analysis or meaning of words Vism 364; SnA 24. -kara one who does one's bidding, obedient; a servant Vv 165 ; 8421; J ii.129; iv.41 (vacanaṁ — kara); v.98; PvA 134. -khama gentle in words S ii.282; A iv.32. -paṭivacana speech and counterspeech (i. e. reply), conversation DhA ii.35; PvA 83, 92, 117. -patha way of saying, speech M i.126 (five ways, by which a person is judged: kālena vā akālena vā, bhūtena & a°, saṇhena & pharusena, attha — saṁhitena & an°, mettacittā & dosantarā); A ii.117, 153; iii.163; iv.277, cp. D iii.236; Vv 6317 (=vacana VvA 262); SnA 159, 375. -bheda variance in expression, different words, kind of speech SnA 169, cp. vacanamatte bhedo SnA 471. -vyattaya distinction or specification of expression SnA 509. -sampaṭiggaha "taking up together," summing up (what has been said), résumé KhA 100. -sesa the rest of the words PvA 14, 18, 103. | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ฟ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ภ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ม) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ย) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ร) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ฤ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ร) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ล) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ว) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ศ) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ส) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (ห) | ||||||
| ๑. | - | 1. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
| คำศัพท์และความหมาย คำไทย - บาลี (อ) | ||||||
| ๑. | อกนิษฐ์ รูปพรหมชั้นสูงสุดในพรหมสิบหกชั้น และเป็นสุทธาวาสภูมิชั้นสูงสุด (ข้อ ๕ ในสุทธาวาส ๕) | 1. | Brahmā — loka; Brahmādevatā a deity of the Brahmaloka PvA 138 (so
read for brahmā°). | |||
| ๒. | - | 2. | - | |||
| ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | ?. | เพิ่มคำศัพท์. . . | |||
- ทั้งนี้เพียงหมายถึง บทของคำศัพท์ที่เสริมความหมายกัน ไม่ได้หมายความว่าเป็นคำแปลตามตรงของคำหลัก คงแต่เพียงเทียบเฉพาะความหมายที่คล้ายๆกันเท่านั้น สำหรับข้อที่ควรจะต้องศึกษา